Mitraizm Nedir
Mitraizm Nedir
“Mitraizm nedir? Mitra/ Mithra Dini, Mitraizm inanışı nasıl bir inanıştır? Mitraizm ve Yezidilik arasındaki bağ nasıldır? gibi aklınıza takılan bir çok sorunun cevabını aşağıdaki makalemizde bulabilirsiniz.
Mitraizm Nedir Ne Değildir?
Öncelikle Mitra/ Mithra ne demek sorusuna cevap verelim. Mitra Antik Hint inanışında Güneş Tanrısıdır. Bu inanç Aryan göçleriyle İran inancına giren bir kavramdır. Mitraizm diğer adıyla Mitra dini ise, Güneşe tapınma dini demektir, yani Tanrı olarak güneşin kabul edildiği dini inanıştır. Güneş, aydınlığın ve sıcaklığın kaynağı olduğu için ilkel toplumlarca hayatın kaynağı olarak kabul edilmiştir. Ayrıca bu dini inanış, tüm ilkel toplumlarda ortaya çıkabilecek bir özellik arz etmektedir.
Güneşe hayat verici bir rol atfedilmesi sonrasında, bu inancın kurumsallaşması sürecinde yeni aktörler ve kurallar oluşturulmuştur. Bunun nedeni ise tanrı ile insan arasında bir aracı veya aracıların var olması gerektiği düşüncesi; ayrıca toplumu motive ve mobilize etme anlamında pratikte insanların ortak bir noktada buluşması adına ibadet denen, hem bireysel hem toplumsal ritüellerin yapılmasını gerektirmiştir.
Yukarıda bahsettiğimiz gibi tüm toplumlarda ortaya çıkabilecek bir özellik sunan Mitraizm ya da Güneş tapıcılığı inancının kurumsallaştığı ilk toplum olarak Hint toplumu kabul edilmektedir. Sonrasında İran coğrafyası ve oradan da Asya, Afrika ve Avrupa’ya yayıldığını söyleyebiliriz. Elbette ki bu yayılma, dediğimiz gibi kurumsal bir şekilde gerçekleşmiştir. Yani Tanrı, melekler, ibadetler, dualar, kurban adayışları, aracı tanrılar gibi bir bütün olmasa da genel olarak bir yayılım söz konusu olmuştur.
İran’da bu inanç, Zerdüştlük dini ile Tek Tanrıcı bir hüviyet kazanmışken, Roma’da mevcut Pagan inancına entegre olmuş, Mısır da ise israiloğullarına ‘Ra’ olarak direnmiştir. Ancak her ne kadar farklı inanç sitemleriyle kimi zaman yer değiştirse, kimi zaman harmanlansa da yeni inançlar içerisinde yeri geldiğinde kendinden bir şeyleri katmayı ihmal etmemiştir.
Zerdüştlük, Yahudilik, Hristiyanlık dinlerinin dönemsel hakimiyetlerine rağmen Mitra dini tüm bu inançlara kendinden bir şeyler katmıştır. Bunların yayında Mitra inancı, İslam dini içerisinde değerlendirilen kimi mezheplere de etki etmiştir. Şia mezhebi içerisinde yer alan kimi fraksiyonlar bu gruplandırma içerisinde yer alır. Günümüzde Mitra dininin güçlü bir şekilde kendini hissettirdiği inanç ise Yezidiliktir.
Bu inanç sisteminde Güneşin doğuşu ve batışında, güneşe dönüp dua etmek en temel ibadetlerdendir. Ayrıca insana faydalı olan her şey değerlidir, kutsaldır. Her dinde olduğu gibi Mitra inanç sisteminde de din adamları kimi ayrıcalıklara sahiptir. Din adamı olmanın babadan oğula geçmesi, saygın konumda olmaları, tapınakları adına halktan maddi destek sağlamaları diye sıralayabiliriz.
Mitraizm ve Roma Askerleri
Mitraizm veya diğer adıyla Şems (Güneş) dini Zerdüştlük öncesi İran topraklarında hakim olan dindi. Ancak Zerdüştlüğün devlet dini olarak kabul edilmesi sonrası Mitra dini İran topraklarında zayıflamaya başladı. Sasaniler döneminde ise Zerdüşt olmayan inançlara baskı uygulanması, mithra dininin içine kapanmasına ve gizli bir din olarak yaşanmasına neden olmuştur.
Sasani baskısından dolayı İran merkezi otoritesinden uzağa, Roma sınırına doğru kaçmışlardır. Sasani-Roma savaşlarında Roma askerleri bu dinle tanışmışlardır. Kendi inançlarına rahatlıkla entegre ettikleri bu dini kendi aralarında yaşamaya başladılar. Kısa bir süre içerisinde asker ve üst düzey bürokrat ve yöneticilerin ayrıcalıklı bir konumda olduklarının bir nişanesi olarak, bu din Roma’da seçkinler dini haline gelmiştir.
Bugün bilinen en önemli Mithra tapınakları Türkiye’de bulunmaktadır. Bunlar Mardin’de ki Deyrulzafaran Manastırı; Antep’te ki Dülük Köyü Mağarası ve Diyarbakır’da bulunan Zerzevan Kalesi.
Zerzevan Kalesindeki kazılarla gün yüzüne çıkan Mitras tapınağı, en önemli Mitras tapınağı olarak kabul edilmekte. Bunun nedeni ise Mitra dininin Roma döneminde aldığı şekli ile Masonik örgütlenmeye ilham verdiği düşüncesinin bu tapınakta ritüel haline getirilmiş olması inancıdır. Dünya Masonik örgütlemesinin en tepesinde yer aldığına inanılan Rotschild ve Rockefeller aile bireylerinin bu tapınağı 2020 yılında ziyaret etmeleri bu tapınağı çok daha önemli kılmıştır.
Orhan HARİSOĞLU