Sasaniler hakkında bilgiler
Sasaniler hakkında bilgiler
Sâsânîler (veya Sâsânî İmparatorluğu), M.S. 224-651 yılları arasında İran’da hüküm süren bir Pers hanedanıdır. Parth (Arşak) İmparatorluğu’nu yıkarak kurulmuş ve İslam fetihleriyle son bulmuştur. Kurucusu I. Ardeşîr’dir ve adını atası Sâsân’dan alır.
Sasaniler hakkında kısa bilgiler:
Kuruluş yılı: 224
Yıkılış yılı: 651 (Halife Ömer dönemindeki İslam fetihleri sonucu)
Başkent: İlk başkent Istahr, sonra Ktesifon
Resmî din: Zerdüştlük (Mazdayasna)
Dil: Orta Farsça (Pehlevice)
Önemli hükümdarlar: I. Ardeşîr, I. Şâpûr, I. Hüsrev (Anuşirvan), II. Hüsrev (Parviz)
Özellikleri:
Sâsânîler, merkeziyetçi bir yapıya sahipti ve güçlü bir krallık sistemi kurmuşlardı.
Zerdüştlük, resmi din olarak teşvik edildi ve din adamları önemli bir güç haline geldi.
Roma ve Bizans İmparatorluğu ile uzun yıllar savaşlar yürüttüler.
Sanat, mimari ve hukukta önemli gelişmeler sağladılar.
Sâsânî kültürü, İslam sonrası Abbâsî döneminde de etkili olmuştur.
Harika! Sâsânîler’in Bizans’la savaşları, kültürel mirası ve İslam dünyasına etkilerini üç başlıkta detaylandıralım:
- Bizans ile Sâsânîler Arasındaki Savaşlar
Sâsânîler, Roma’nın doğudaki devamı olan Bizans İmparatorluğu ile yaklaşık 400 yıl boyunca birçok kez savaştı. Bu savaşlar genelde Mezopotamya, Anadolu, Suriye ve Ermenistan toprakları üzerinde yoğunlaştı.
İlk büyük savaşlar: I. Şâpûr döneminde Bizans İmparatoru Valerianus esir alındı (260), bu Persler için büyük bir zaferdi.
En yıkıcı savaş: II. Hüsrev (Parviz) döneminde (602–628), Sâsânîler Kudüs’ü ele geçirdi ve Kutsal Haç’ı Bizans’tan aldı. Ancak Bizans İmparatoru Herakleios, karşı saldırıya geçip Sâsânî topraklarına girerek başkente kadar ilerledi. Sonunda II. Hüsrev tahttan indirildi ve öldürüldü.
Bu savaşlar iki devleti de zayıflattı ve her ikisi de İslam ordularının ilerleyişine karşı savunmasız kaldı.
- Sâsânî Kültürel Mirası
Sâsânîler, Orta Doğu tarihinde sanattan yönetime kadar derin izler bıraktı.
Sanat ve mimari: Ktesifon’daki Tâk-ı Kisrâ (devasa kemer yapısı), Sâsânî mimarisinin en tanınmış örneğidir. Rölyef sanatı ve taş oymacılığı çok gelişmişti.
Yönetim sistemi: Sâsânîler katı bir bürokrasi ve derebeylik sistemi kurdular. Bu yapı, sonrasında Abbâsîler tarafından benimsendi.
Din ve hukuk: Zerdüştlük sistematik bir şekilde devlet dini haline getirildi. Avesta adlı kutsal metin yeniden düzenlendi. Din adamları, devlet işlerinde oldukça etkiliydi.
- İslam Dünyasına Etkileri
Sâsânîlerin yıkılmasından sonra bile birçok kurumsal ve kültürel yapı, İslam dünyasında yaşamaya devam etti.
Yönetim modelleri: Abbâsîler, Sâsânîlerin saray protokolü, vergi sistemleri ve divan teşkilatını büyük ölçüde örnek aldı.
Dil ve edebiyat: Arapça’ya geçen birçok devlet terimi Orta Farsça kökenlidir (örneğin: divan, vezir gibi).
Bilim ve felsefe: Sâsânîler dönemindeki bilimsel metinler (özellikle Hint ve Yunan kökenli tıp, matematik, astroloji) Arapça’ya çevrildi ve bu bilgiler İslam Rönesansı’nın temelini oluşturdu.
