Şabaklar/ Şebekler Kimdir Nerede Yaşarlar
Şabaklar/ Şebekler Kimdir Nerede Yaşarlar
Shabaklar/Şebekler/Şahbegler, Musul’un doğusunda, Ninova ovasındaki bir kaç köyde yaşayan etnik ve dilsel bir azınlıktır. Çoğu Şabak/Şebek, kendilerini ne Arap ne de Kürt olarak görmektedirler. Bunlar kendilerini ayrı bir etnik grup olarak görmektedirler. Dilleri olan Şabaki’de birçok Türkçe, Farsça, Kürtçe ve Arapça’dan kelime vardır. 16. Yy başlarında İran’dan göçüp Musul’a yerleşen Şabakiler, Ninovanın bereketli topraklarında tarımla uğraşmaktadırlar. Yaklaşık nüfusları 250.000 civarıdır. Şabakların dini, İslam ve diğer farklı yerel inançların unsurlarını harmanlamasına rağmen, grubun yaklaşık yüzde 70’i Şii ve geri kalanı ise Sünni olarak tanımlanıyor.
Şabaklar/ Şebekler Kimdir Nerede Yaşarlar
Şabak veya Şebek adının Saybeg (Seyyid beyler) veya Şahbeg kelimelerinin deforme olmuş hali olduğunu iddia eden kimi görüşler vardır. Bu görüşler, şabakların Şia inancına uygun düşen görüşlerdir. Örneğin bugün Dersim’de Seyyid ve Şah adınının Sa/Say diye kısaltıldığını görmekteyiz. Şah kavramının ise Şia inancındaki yeri de ise tartışılmazdır.
Diğer bir teoriye göre Şabak adı, Şabakların birçok farklı aşiretsel yapıdan oluşmasından dolayı Arapça şabaka’dan (“iç içe geçme” anlamına gelir) geldiğini iddia etmektedir. Siyasi nedenlerle, zaman zaman Şabakların bu bileşen özelliklerinden birine aşırı vurgu yapmak ve onların Arap, Kürt veya Türkmen olduklarını iddia etmek cezbedici olmuştur. Saddam Hüseyin döneminde hükümet, petrol zengini kuzeyin kontrolünü pekiştirmek amacıyla Şabaklar’ı ‘Araplaştırmaya’ çalıştı. Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesinin ardından Ninova ovasındaki Şabaklar, bazı Kürt grupların tacizine maruz kaldı. Musul vilayetindeki toprak iddialarını genişletmek isteyen Bölgesel Kürt Yönetimi, Şabakların Kürt oldukları propagandasını yaptılar.
Şabakların çoğunluğu Şii inancına sahip olduğu için 2014’te ki İŞİD işgalinde en büyük tahribatı yaşayan etnik azınlıklardan biri oldu. Binlerce Şabak, bu süreçte yaşamını yitirdi veya yerinden yurdundan oldu. Kendilerini korumak için ise bugün birçok Şabak erkeği silahlanmış durumda.
Musul ovasındaki Şabak köyleri, statülerine karar verilemeyen tartışmalı bölgelerin bir parçası. Kürdistan Bölgesel Hükümeti (KBY) bu bölgeleri gelecekteki Kürdistan’ın bir parçası olarak görüyor. Şabakların bir kısmı IKBY’e bir kısmı hükümetine destek vermekte. Bir kısmı ise Şabak köylerinin olduğu bölgenin özerk bir bölgeye dönüştürülmesinden yana. IŞİD’in ilerleyişinden bu yana, birçok Şabak silaha sarıldı. Bazıları Şabak tugayı olarak Peşmerge’ye dahil olurken, diğerleri Şabak Demokratik Meclisi ile bağlantılı Quwat Sahel Ninewa milislerine katıldı. Birçok Şabak köyü IŞİD kontrolünden kurtarılırken, binlerce Şabak ülke içinde yerinden edilmiş durumda.
Irak seçim yasası Temsilciler Konseyi’nde Şabak azınlığı için bir sandalye ayırsa da, ne Irak ne de Kürt Anayasası Şabakları ayrı bir etnik grup olarak görüyor. IŞİD ilerlemeden önce Ninova ovasında yaşayan Şabaklar temiz su, elektrik, barınma, sağlık ve diğer temel hizmetlere erişimde zorluk yaşadıklarını merkezi hükümete bildiriyordu. IKBY kontrolündeki bölgeler ile tartışmalı bölgelerde yaşayan Şabaklar ise Kürt siyasi amaçlarını desteklemek için yoğun baskı gördüklerini bildirmektedir. Günümüzde KBY, Şabakları ayrı bir etnik grup olarak tanımadığı için okullarda Şabak dili öğretilmiyor ve Şabak dili yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
https://minorityrights.org/minorities/shabak/ adlı internet sitesinden yararlanılmıştır.
